انواع ورق آهنی و کاربرد آن در صنایع
ورق فولادی را در بازار به عنوان ورق آهن می‌شناسند که در صنعت بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد و از نظر فیزیکی مسطح‌تر از سایر مقاطع فولادی دیگر است. این ورقها که عمدتا به صورت رول تولید می‌شوند آلیاژهایی فولادی هستند که در حدود 0.025 تا 0.03 درصد کربن در آن‌ها وجود دارد. سهم قابل توجهی از معاملات و خرید و فروش‌های روزانه در بازار آهن‌آلات به انواع گوناگون این ورقها اختصاص دارد که در ادامه به معرفی انواع گوناگون آن‌ها می‌پردازیم.
مقدمه
ورق آهنی یکی از پرکاربردترین محصولات فولادی در صنعت و ساختمان‌سازی است. این ورقها با استفاده از فرآیندهای نورد گرم و نورد سرد تولید شده و بسته به نوع آلیاژ و فرآیند تولید، ویژگی‌های خاصی دارند. در این مقاله به بررسی انواع ورق آهنی، ویژگی‌ها و کاربردهای آن در صنایع مختلف پرداخته‌ایم.
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
- انواع ورق آهن
- مقایسه قیمتی ورق سیاه با ورق روغنی
- ورق آهن نازکبار چیست
- ورق آهن ضخیم‌بار چیست
- ورق آهن پانچ‌شده چیست
- ورق آهن آجدار چیست
- ورق آهن دست دوم
- ورق آهن طرح‌دار
انواع ورق آهن
بر اساس روش تولید می‌توان در یک دسته‌بندی کلی و جامع همه ورق‌های آهن را به دو گروه تقسیم‌بندی کرد:
- ورق نورد گرم (Hot Rolled coil)
- ورق نورد سرد (Cold Rolled coil)
ورق نورد گرم
این ورق که به آن ورق گرم نیز گفته می‌شود در دماهای بالا حدود 1000 تا 1250 فارنهایت تولید می‌شود. ابتدا نوعی از شمش فولادی به نام تختال که به اسلب (slab) نیز معروف است به شدت حرارت دیده و وارد نورد می‌شود تا توسط نیروهای فشاری و کششی وارده از سمت غلتک‌ها تغییر شکل پیدا کرده و مسطح شود. بر اثر تغییر میزان نیروی کششی و فشاری نورد در فرآیند تولید، ورق گرم در ضخامت‌های متنوع ساخته می‌شود. ورق گرم انواع بسیار پرکاربردی دارد که به عنوان مهمترین آن‌ها می‌توان از ورق ST37، ورق ST52 و ورق اسیدشویی نام برد. ورق گرم را می‌توان در طی فرآیند فولادسازی تولید کرد تا از صرف انرژی و هزینهی مجدد برای حرارت دادن به فولاد اولیه کاست. کافی است تا در انتهای فرآیند ساخت شمش و درحالی که فولاد در حالت مذاب و گداخته است و هنوز سرد نشده آن را نورد کرده و به ورق تبدیل کرد. در این حالت قیمت ورق گرم بسیار مناسب‌تر از زمانی است که شمش را حرارت می‌دهند تا آماده‌ی نورد شود و درست به همین دلیل فروش ورق گرم بالاتر است از فروش ورق سرد. این ورق که در بازار بیشتر به اسم ورق سیاه شناخته می‌شود در صنعت بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد، مخصوصا در قسمت‌هایی که زیبایی مطرح نیست و استحکام بسیار بالایی هم نیاز نباشد. ورق سیاه در بخش‌های سدسازی، ریل‌سازی، ساختمان‌سازی، لولههای تحت فشار، پروژه‌های پتروشیمی، نیروگاه‌ها، مخازن نفتی، کشتی‌سازی و ماشین‌آلات سنگین به کار گرفته می‌شود. کارخانه فولاد مبارکه اصفهان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان ورق نورد گرم یا همان ورق سیاه در کشور است.
ویژگی‌ها:
مقاومت بالا در برابر فشار و ضربه
قابلیت جوشکاری و شکل‌دهی خوب
ضخامت‌های متنوع (از 1.5 میلیمتر تا 100 میلیمتر)
کاربردها:
ساختمان‌سازی و سوله‌سازی
ساخت مخازن تحت فشار
صنایع خودروسازی و کشتی‌سازی
تولید لولههای نفت و گاز
ورق نورد سرد
این ورق که به آن ورق سرد نیز گفته می‌شود مانند ورق‌های گرم بر اساس اعمال نیروهای فشاری و کششی به فولاد خام به وجود می‌آید با این تفاوت که در حین انجام عملیات دما پایین است و تغییر شکل در نورد سرد انجام می‌گیرد. به دلیل عدم وجود حرارت در این روش، تغییر شکل فولاد در طی عملیات تولید به سختی صورت می‌گیرد و به همین دلیل هزینه تولید آن بالاتر از ورق گرم است. ورق‌های سرد انواع مختلفی دارند که از جمله مهمترین و پرکاربردترین آن‌ها می‌توان به ورق گالوانیزه، ورق قلع‌اندود و ورق رنگی اشاره کرد. این ورقها که نسبت به ورق‌های گرم ضخامت کمتری دارند از خصوصیات و ویژگی‌های فیزیکی و مکانیکی مناسب‌تری برخوردار بوده و در نتیجه کیفیت بهتری نیز دارند. ورق فولادی سرد به طور کلی براق‌تر، صاف‌تر و صیقلی‌تر از ورق فولادی گرم است و نسبت به آن استحکام بیشتری نیز دارد و درست به همین دلیل در صنایعی مانند خودروسازی و لوازم‌خانگی که هم زیبایی اهمیت دارد و هم استحکام از آن‌ها بیشتر استفاده می‌شود. همان‌طور که در بازار فولاد به ورق گرم، ورق سیاه می‌گویند به ورق سرد نیز ورق روغنی گفته می‌شود. برخی از انواع این ورقها دارای موادی هستند که تاریخ انقضاء دارند و در نتیجه هنگام خرید ورق‌های روغنی خاص باید به تاریخ تولید و انقضاء آن‌ها توجه کرد.
ویژگی‌ها:
دقت ابعادی بالا
استحکام کششی مناسب
قابلیت رنگ‌پذیری و آبکاری خوب
کاربردها:
ساخت لوازم خانگی (یخچال، لباسشویی، اجاق گاز)
قطعات خودرو
صنایع مبلمان و دکوراسیون
ورق گالوانیزه
ورق گالوانیزه نوعی ورق فولادی است که برای افزایش مقاومت در برابر زنگ‌زدگی و خوردگی، با لایه‌ای از فلز روی (Zn) پوشش داده می‌شود. این ورق از طریق دو روش گالوانیزه گرم (غوطه‌وری در روی مذاب) و الکتروگالوانیزه (استفاده از جریان الکتریکی برای رسوب‌دهی روی) تولید می‌شود. از مهمترین ویژگی‌های آن می‌توان به مقاومت بالا در برابر رطوبت، دوام زیاد و قابلیت بازیافت اشاره کرد. حتی در صورت خراشیدگی پوشش روی، ورق گالوانیزه دچار زنگ‌زدگی نمی‌شود. این محصول در صنایع مختلفی از جمله ساختمان‌سازی، خودروسازی، تولید لوازم خانگی (یخچال، اجاق‌گاز، کابینت)، ساخت لوله و کانال کولر، گلخانه‌ها، بیلبوردهای تبلیغاتی و سقف‌های شیروانی به کار می‌رود. ضخامت ورق‌های گالوانیزه بین ۰.۱۸ تا ۶ میلیمتر متغیر است و معمولاً به صورت رول و شیت در بازار عرضه می‌شود. استفاده از این ورق موجب کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری در صنایع مختلف می‌شود.
ورق گالوانیزه (Galvanized Sheet) با پوشش فلز روی (Zn) تولید می‌شود تا مقاومت بالایی در برابر زنگ‌زدگی داشته باشد.
ویژگی‌ها:
مقاومت بالا در برابر خوردگی
طول عمر زیاد
امکان استفاده در محیط‌های مرطوب
کاربردها:
ساخت کانال‌های تهویه و کولر
سقف شیروانی و گلخانه‌ها
تولید لولههای آب و گاز
ورق آجدار
ورق آجدار نوعی ورق فولادی است که سطح آن دارای برجستگی‌های منظم (آج) به شکل‌های لوزی، بادامی، قطره‌ای و الماسی است. این آج‌ها باعث افزایش اصطکاک سطح شده و از لغزش افراد و وسایل نقلیه جلوگیری می‌کنند. ورق آجدار معمولاً از فولاد، آلومینیوم و استیل ساخته شده و به روش نورد گرم تولید می‌شود. این ورقها در ضخامت‌های ۱.۵ تا ۱۰ میلیمتر و در ابعاد استاندارد ۱×۲ و ۱.۲۵×۲.۵ متر به بازار عرضه می‌شوند. مقاومت بالا، استحکام زیاد و قابلیت جوشکاری مناسب از ویژگی‌های مهم این ورقها است. از کاربردهای ورق آجدار می‌توان به ساخت کف پلکان، کف‌پوش کامیون و وانت، کف آسانسور، سطوح شیبدار، کف‌پوش کارگاه‌ها و سالن‌های صنعتی، سکوهای نفتی و ایستگاه‌های مترو اشاره کرد. استفاده از این ورق در فضاهای پرتردد و مکان‌هایی که خطر لغزش وجود دارد، ایمنی را افزایش می‌دهد.
ورق آجدار (Checkered Sheet) دارای سطحی با الگوهای برجسته است که اصطکاک بیشتری ایجاد می‌کند.
ویژگی‌ها:
ضد لغزش و ایمنی بالا
استحکام مکانیکی بالا
کاربردها:
ساخت کف‌پوش صنعتی
پل‌های فلزی و راهروها
کامیون‌ها و ماشین‌آلات سنگین
ورق رنگی
ورق رنگی نوعی ورق فولادی است که با یک لایه رنگ الکترو استاتیک کوره‌ای پوشش داده شده و به دلیل مقاومت بالا در برابر خوردگی، زنگ‌زدگی و شرایط جوی نامناسب کاربرد گسترده‌ای دارد. این ورقها از ورق گالوانیزه ساخته شده و در رنگ‌های متنوعی مانند قرمز، آبی، سفید، زرد و سبز تولید می‌شوند. ضخامت لایه رنگی در قسمت رویی ۲۰ تا ۲۵ میکرون و در پشت ورق ۷ تا ۱۵ میکرون است. ورق رنگی در دو عرض استاندارد ۱۰۰ و ۱۲۵ سانتی‌متر و معمولاً به‌صورت رول و شیت عرضه می‌شود. از ویژگی‌های آن می‌توان به وزن سبک، زیبایی ظاهری، طول عمر بالا و مقاومت در برابر شرایط محیطی سخت اشاره کرد. کاربردهای ورق رنگی شامل ساخت سقف و نمای ساختمان، سوله‌های صنعتی، کانکس، کابینت، یخچال صنعتی، کانال‌سازی و لوازم‌خانگی است. این ورقها در برابر رطوبت و مواد شیمیایی مقاوم بوده و برای مناطق مرطوب و صنعتی گزینه‌ای ایده‌آل محسوب می‌شوند.
ورق رنگی از گالوانیزه پایه تولید شده و طی فرآیند الکترواستاتیکی رنگ‌آمیزی می‌شود.
ویژگی‌ها:
زیبایی و تنوع رنگ
مقاومت بالا در برابر خوردگی و شرایط جوی
کاربردها:
نمای ساختمان‌ها و سقف‌های شیروانی
صنایع لوازم خانگی و دکوراسیون
ورق استیل
ورق استیل یکی از پرکاربردترین انواع ورق‌های فلزی است که از فولاد ضد زنگ (Stainless Steel) ساخته شده و حاوی عناصر نیکل و کروم برای افزایش مقاومت در برابر زنگ‌زدگی و خوردگی است. این ورق در دو نوع نورد سرد (براق) و نورد گرم (مات) تولید می‌شود و دارای ویژگی‌هایی مانند استحکام بالا، ضدزنگ بودن، مقاوم در برابر حرارت و قابلیت استریل شدن است. ورق استیل در صنایع مختلف مانند مواد غذایی، پتروشیمی، داروسازی، خودروسازی، دکوراسیون، ساخت تجهیزات صنعتی و لوازم‌خانگی کاربرد گسترده‌ای دارد. انواع مختلفی از این ورق مانند استیل براق، مات، خش‌دار، روکش‌دار، ضد اسید و نسوز وجود دارد که هرکدام برای مصارف خاصی استفاده می‌شوند. ورق استیل نگیر (۳۰۴) و ورق استیل بگیر (۴۳۰) از رایج‌ترین انواع آن هستند که نوع نگیر خاصیت مغناطیسی ندارد و مقاوم‌تر است. این ورق در برابر رطوبت، مواد شیمیایی و تغییرات دمایی شدید مقاوم بوده و طول عمر بالایی دارد. به دلیل قابلیت شکل‌پذیری، جوش‌پذیری و پرداخت سطحی بالا، در تولید ظروف آشپزخانه، تجهیزات پزشکی، آسانسور، بدنه خودرو و نمای ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ورق استیل (Stainless Steel Sheet) از آلیاژ فولاد ضد زنگ تولید می‌شود و مقاومت بالایی در برابر زنگ‌زدگی دارد.
ویژگی‌ها:
مقاوم در برابر حرارت و رطوبت
استحکام بالا
قابل بازیافت
کاربردها:
صنایع غذایی و دارویی
تجهیزات بیمارستانی و بهداشتی
صنایع پتروشیمی و شیمیایی
ورق اسیدشویی
ورق اسیدشویی نوعی ورق فولادی است که از نورد گرم تولید شده و طی فرآیندی با استفاده از اسید کلریدریک، چربی‌ها، اکسیدها و ناخالصی‌های سطحی آن حذف می‌شود. این فرآیند باعث می‌شود ورق ظاهری صاف، براق و تمیزتر نسبت به ورق سیاه داشته باشد. ورق اسیدشویی معمولاً در ضخامت ۱.۵ تا ۶ میلیمتر تولید شده و به دو صورت رول و شیت (فابریک و برشی) در بازار عرضه می‌شود. این ورق در صنایعی مانند خودروسازی (تولید شاسی و بدنه خودرو)، لوله‌سازی، کشتی‌سازی، صنایع پتروشیمی، تولید قطعات صنعتی و مخازن تحت فشار کاربرد دارد. همچنین به دلیل سطح صاف و تمیز، گزینه مناسبی برای گالوانیزه کردن و رنگ‌آمیزی است. ورق‌های اسیدشویی شده در استانداردهای مختلف مانند GRB، X۴۲، X۴۶، X۵۲ برای لولههای نفت و گاز و همچنین در کشتی‌سازی و ساخت رینگ و شاسی خودرو مورد استفاده قرار می‌گیرند. این نوع ورق مقاومت بالایی در برابر ضربه، فشار و تنش‌های مکانیکی داشته و از لحاظ شکل‌پذیری و جوش‌پذیری کیفیت مطلوبی دارد. معمولاً در دو عرض ۱۰۰۰ و ۱۲۵۰ میلیمتر تولید می‌شود و در بسیاری از پروژه‌های صنعتی و ساختمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ورق اسیدشویی (Pickled Sheet) از ورق‌های سیاه تولید شده که طی فرآیندی با اسید کلریدریک، ناخالصی‌های سطحی آن حذف می‌شود.
ویژگی‌ها:
سطحی صاف و تمیز
مناسب برای رنگ‌کاری
کاربردها:
تولید لولههای گاز و نفت
صنایع خودروسازی
مقایسه قیمتی ورق سیاه با ورق روغنی
قیمت ورق سرد به دلیل کیفیت سطحی بالاتر آن نسبت به ورق گرم بیشتر است و بنابراین سهم بیشتری از معاملات روزانه ورق در بازار فولاد کشور به این نوع ورق اختصاص دارد. بنابراین فروش ورق گرم(سیاه) بیشتر از فروش ورق سرد(روغنی) است و در نتیجه تولیدگران بیشتر ورق گرم تولید می‌کنند تا ورق سرد که تکنولوژی تولیدش متفاوت و سخت‌تر است. بنابراین در طی روز میزان خرید ورق روغنی کمتر از خرید ورق سیاه است چرا که ورق روغنی نسبت به ورق سیاه قیمت بالایی دارد و خریدار تنها در صورت نیاز ضروری به سراغ آن می‌رود.
ورق آهن نازکبار چیست
به آن دسته از ورق‌های نورد گرمی که ضخامتی کمتر از ۳ میلیمتر داشته باشند ورق آهن نازکبار یا ورق سیاه نازکبار می‌گویند. این نوع ورق به خاطر کاربردهای گسترده‌اش در پروفیل‌سازی، متقاضیان و مشتریان بسیاری در بازار فولاد کشور دارد. بنابراین قیمت پروفیل‌های فولادی شدیدا تحت تاثیر قیمت ورق نازکبار یا همان قیمت ورق آهن نازکبار است.
قیمت ورق آهن نازکبار
بررسی روند نوسانات قیمت ورق سیاه نازکبار به تحلیل‌گران و فعالان عرصه فولاد قدرت بیشتری می‌دهد تا بتوانند خیلی بهتر تغییرات قیمتی بازار را پیشبینی کرده و معاملات بهتری انجام دهند. این تحلیل‌های قیمتی که از طرف کارشناسان ارائه می‌شود به کمک تولیدکنندگانی که از صنعت فولاد تغذیه می‌کنند نیز می‌آید و آن‌ها می‌توانند هزینهی پروژه‌های فولادی پیش روی خود را دقیق‌تر تخمین بزنند و تصمیمات بهتری اتخاذ کنند.
ورق آهن ضخیم‌بار چیست
به ورق سیاهی که ضخامتی بیشتر از 3 میلیمتر دارد ورق آهن ضخیم بار می‌گویند. این ورقها در بخش‌های مرتبط با نفت و گاز یعنی پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها و همینطور ساخت‌وسازهای عظیم به کار می‌رود. همینطور در فرآیند بهره‌برداری از انرژی باد در جهت ساخت تجهیزات و سازه‌های مورد نیاز از ورق سیاه ضخیم‌بار استفاده می‌کنند. این ورقها در معادن و همینطور به عنوان تجهیزات جرثقیل نیز کاربرد دارند. در تقسیم‌بندی‌های دیگر به ورق سیاه با ضخامت زیر 6 میلیمتر، نازکبار و بالای 6 میلیمتر، ضخیم‌بار می‌گویند و بنابراین مرز دقیق قطعی برای این نوع طبقه‌بندی وجود ندارد.
ورق آهن پانچ‌شده چیست
به طور کل به ورق آهن مشبک شده که به شکل شبکه شبکه درآمده باشد ورق آهن پانچ شده می‌گویند. اگر ورق گرم، مشبک شده باشد ورق سیاه پانچ‌شده تولید شده و اگر ورق سرد، مشبک شده باشد ورق روغنی پانچ‌شده تولید می‌شود. در این نوع ورق علاوه بر طول، عرض و ضخامت، اندازه و شکل شبکه‌ها که به آن چشمه نیز می‌گویند اهمیت می‌یابد. چشمه ورق پانچ‌شده معمولا به شکل دایره، مربع، مستطیل، ذوزنقه، لوزی، مثلث و بیضی در بازار موجودند و طرح‌های لانه زنبوری، ستاره ریز، ستاره درشت، کشویی، دو دایره‌ی ریز و درشت، لوبیایی، ورساچی، خشتی و گشنیزی دارند. این ورقها در بازار معمولا با عرض 1 متر، طول 2 متر و ضخامتی بین 0.5 تا 10 میلیمتر موجودند اما این قابلیت وجود دارد که به ابعاد درخواستی توسط مشتری نیز تولید شود.
قیمت ورق آهن پانچ شده به عوامل مختلفی از جمله جنس ورق، ابعاد آن، گام شبکه و طرح چشمه‌ها بستگی دارد. برای مثال قیمت ورق سرد پانچ‌شده از قیمت ورق گرم پانچ‌شده با ابعاد مشابه و همینطور گام شبکه و طرح چشمه یکسان بیشتر است.
ورق آهن آجدار چیست
این نوع ورق را حتما در مکان‌هایی که رفت و آمد در آن زیاد است و احتمال سر خوردن وجود دارد یعنی سطوح شیبدار، راه‌پله‌ها و روی پل‌های عابر پیاده در سطح شهر دیده‌اید که با هدف افزایش اصطحکاک و جلوگیری از لغزش افراد و یا اشیاء ایجاد شده است. ورق آهن آجدار از ورق گرم تولید می‌شود به این صورت که بر روی ورق سیاه برجستگی‌هایی بادامی و یا الماسی شکل که به آن گل یا آج گفته می‌شود ایجاد می‌شود. از این ورق در ساخت کف اتاق وانت بار، کف اتاق کامیون‌بار، کف عرشه کشتی و همینطور پله‌های اضطراری استفاده می‌شود. ورق‌های آجدار معمولا ضخامت‌هایی بین 1.5 تا 10 میلیمتر، عرضی بین 1 تا 2 متر و طولی بین 2 تا 6 متر دارند و در عین حال که جوش‌پذیرند و سختی و استحکام بالایی دارند، خم‌پذیر و منعطف نیز هستند.
ورق آهن دست دوم
فروش ورق سیاه دست دوم که در بازار به ورق سیاه استوک نیز معروف است برای جاهایی که استحکام، ایمنی و زیبایی چندانی مورد نیاز نیست و نیازی به خرید ورق سیاه تولیدی نیست مانند سوله‌سازی و کانکس‌سازی مورد پیدا می‌کند و در غیر این صورت می‌تواند صدمات و خسارات جبران‌ناپذیر مالی و جانی به همراه داشته باشد.
ورق آهن طرح‌دار
این دسته از ورقها که روز به روز به طرفدارانشان اضافه می‌شود انواع و کاربردهای مختلفی دارند. یکی از مهمترین و پرکاربردترین آن‌ها ورق گالوانیزه طرح‌دار است که در ساختمان‌سازی به عنوان کف‌پوش و سقف از آن استفاده می‌شود و همینطور در نمای بیرونی و طراحی دکوراسیون داخلی نیز بسیار کاربرد دارد. قیمت ورق آهن طرح‌دار با توجه به جنس و ابعاد آن متغیر است و در این بین قیمت ورق گالوانیزه طرح‌دار نسبت به کیفیت بالای آن مقرون به صرفه است و برای استفاده در شرایط مرطوب مانند سقف پارکینگ یا سقف شیروانی خانه‌های شمال بسیار مناسب‌اند. از این ورقها به وفور در پله‌برقی متروها و همینطور آسانسور ساختمان‌ها استفاده می‌شود.
نتیجه‌گیری
ورق آهنی در انواع مختلفی تولید می‌شود که هر یک دارای ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد و کاربردهای متنوعی در صنایع گوناگون هستند. انتخاب نوع مناسب ورق بر اساس نیازهای پروژه و شرایط محیطی، نقش بسزایی در افزایش دوام و کیفیت نهایی محصولات دارد. شما می‌توانید برای استعلام قیمت و خرید ورق‌های آهنی، با مراکز معتبر فروش ارتباط برقرار کنید
